هجدهمین نشست از سلسله‌نشست‌های «زبان‌شناخت» با موضوع «روند تحولات قومی در آذربایجان و پیامدهای آن برای زبان فارسی» با حضور عطاء‌الله عبدی عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی و مهدی صالحی کارشناس مجری این نشست، در سالن طاهره صفارزاده حوزه هنری برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، عطاء‌الله عبدی درابتدای هجدهمین نشست «زبان شناخت» به ریشه‌های تاریخی و مبانی تئوریک این موضوع پرداخت و گفت: جریان‌های قوم‌گرا از اواخر دوره قاجار پدید آمده‌اند اما مسئله جدی به ویژه در دوره جدید روی آذربایجان متمرکز بوده است؛ چون در طول تاریخ به عنوان قلب ایران شناخته شده و در دوران ساسانی پذیرش عمومی بر این بود که به آن ایرانویچ بگویند.
وی ادامه داد: مسئله دیگر وزن و جایگاه آذربایجان در کشور است که شامل ویژگی‌های گوناگون اقلیمی و ژئوپلیتیکی، منابع طبیعی ارزشمند آن و جایگاه آذربایجان در تحولات کشور می‌شود.
عبدی، درادامه شکل گیری جریان پان‌ترکیسم را به افرادی مانند «کوهن» و «ارمینسوس وامبری» یهود در قرن نوزدهم ربط داد و گفت: از آن زمان به بعد حامیان این جریان و دشمنان ایران همواره ازاین پدیده برای تضعیف ایران استفاده کرده‌اند.
وی افزود: وجود فعالان قومی، که رابط میان رهبران و توده مردم هستند، این رهبران سیاسی را در عرصه‌های اجتماعی، رسانه‌ای و حوزه‌های هنری با توده مردم مرتبط می‌کنند و مباحث را به توده انتقال می‌دهند و بدین صورت این جریان را برای رسیدن به اهداف کلان پیش می‌برند.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش به تئوری ابزارگرایان که در آن نخبگان اجتماعی، اقتصادی، هنری، ادبی و عمدتا سیاسی، توده مردم را در خصوص مسائل مختلف تحریک می‌کنند، اشاره کرد. و در ادامه به اهمست آموزش از نگاه ابزارگرایان پرداخت.
وی در ادامه، ابداع سنت‌ها دراین جریان را مطرح کرد که در حوزه مفاهیم و نمادها بیشتر جلوه می‌کند و در مثال به تیم تراکتورسازی تبریز اشاره کرد که یکی از این نمادها است و از دهه هشتاد مطرح شده است. وی عملکرد این پدیده رافراتر از یک تیم فوتبال دانست که شعارها و ایده‌هایی در پس آن تدارک دیده شد.
مهاجرت نخبگان به ترکیه
عبدی سپس به مهاجرت نخبگان از شرق ایران به ترکیه در جریان حمله مغول پرداخت و خاطرنشان کرد: خاستگاه بسیاری از این مواردی که ذکر شد خراسان بوده و مولانا یکی از این نخبگان است. همچنین شاعری به نام «ملا محمد فضولی» در عراق به چهار زبان فارسی، کردی، ترکی و عربی شعر گفته ولی به عنوان شاعر ترک شناخته شده و او را در برابر فردوسی قرار می‌دهند. این در صورتی است که برخی بر این باورند این شاعر کرد است و شعرهایی به کردی کرمانجی سروده است.
این استاد دانشگاه زمان آغاز این جریان را اواخر امپراتوری عثمانی در قرن نوزدهم دانست و خاطرنشان کرد: عثمانی در آن دوره با چالش‌هایی جدی مواجه شد؛ درجنگ‌ها و رقابت‌هایی که با رقبای اروپایی داشت عمدتا ناکام بود. درنتیجه، دست به اصلاحاتی با عنوان «تنظیمات عثمانی» زد که درآن به نتیجه مطلبوب نرسید. به همین خاطر به فکر رهاشدن از آن وضعیت افتادند که یکی از بحث‌ها که مطرح شد، راه‌اندازی جریان قوم‌گرا بود.
این استاد دانشگاه خوارزمی خاطرنشان کرد: عامل این تفکر یهودی‌ها بودند؛ ازجمله این یهودی‌ها، فردی لهستانی به نام «کوهن» بود.
وی در راستای جریان مصادره به مطلوب کردن نخبگان و هنرها گفت: کتاب‌های پان‌ترکیستی درترکیه تولید می‌شود و سپس با یارانه جمهوری‌اسلامی در کتابخانه‌های ملی و دانشگاه‌ها و مراکز مختلف ایران با حجم بالایی پخش می‌شوند!؟
عبدی ادامه داد: اینها در جعل و وارونه‌نویسی تاریخ کارشان را تمام کرده‌اند و می‌گویند که از نظر تاریخی نسبتی با فارس‌ها نداریم برای نمونه می‌گویند، ستارخان برای نجات ترک‌ها با فارس‌ها جنگید. تاریخ را تحریف و وارونه نشان می‌دهند و اکنون در حال رسیدن به ادبیات عامه و تولید ادبیات و کتاب‌های جهت دار هستند.
وی در این نشست به محرومیت نسبی به عنوان یکی دیگر از مباحث مطرح شده در حوزه تئوری توسط جریان‌های پان‌ترکیست در آذربایجان پرداخت و گفت: در این بحث، که در عرصه اقتصادی مطرح است، تصویری عجیب و غریب در خصوص عقب‌ماندگی منطقه و پیشرفت کشورهای آذربایجان و ترکیه در حال مطرح شدن است و می‌گویند ما برای چه در ایران بمانیم وقتی که پیوندی تاریخی هم با فارس‌ها نداریم.
این استاد دانشگاه به عملکرد رسانه‌های ترکیه که جامعه‌ای آرمانی ترسیم می‌کنند انتقاد کرد و در ادامه اذعان کرد: البته این بحث بینابینی است و خود ما نیز داریم در این میان به آن‌ها پاس گل می‌دهیم چراکه بیشتر تولیدات رسانه‌ای ما بر ضد خودمان است و به جای بهره‌وری در راستای منافع و هویت ملی‌مان، پول هدر می‌رود.
وی با لحنی آمیخته با تأسف گفت: بخشی از کودکان آذربایجانی ما تحت تأثیر رسانه‌های ترکیه با لهجه ترکی استانبولی حرف می‌زنند.
عبدی درادامه به اهداف کلانی که پان‌ترکیسم در خصوص ایران دنبال می‌کند پرداخت و اظهار کرد: ایدئولوژی پان‌ترکیسم در شمال غرب ایران مبتنی بر ایده‌ای است که به فکر یک گستره وسیع جفرافیایی از اروپای شرقی تا شمال چین است.
وی با اشاره به اینکه کشورآذربایجان همیشه احساس خفگی ژئوپولیتیکی دارد و فقط یک نوارباریک ارتباطی برای ارتباط با شرق دارد، به ماجرای سوء‌استفاده رژیم صهیونیستی ازاین جریان پرداخت و اظهارکرد: اسرائیل هم می‌داند که از مجرای این بحث، می‌تواند ایران را به چالش بکشد و گرنه این جریان و کشور باکو اصلا برایش مهم نمی‌تواند باشد.
این استاد دانشگاه به سه دوره فعالیت‌های ایدئولوژی الحاق‌گرای پان‌ترکیسم از نظر تاریخی در رابطه با ایران پرداخت و سپس به تاکتیک‌های این جریان پرداخت و گفت: بازتعریف عناصر هویتی آذری‌ها در راستای پیوند دادن آن‌ها با جهان ترک؛ بازنویسی و تحریف تاریخ با رویکرد ایران ستیزانه؛ برجسته‌سازی جایگاه و اهمیت زبان ترکی در آذربایجان و تعریف ریشه تاریخی جعلی برای آن؛ تحقیر و منکوب نمودن زبان فارسی و انکارحضورتاریخی آن در آذریایجان؛ مبارزه با عقاید مذهبی تشیع به عنوان یکی از عناصر اصلی پیوند آذری‌ها در ایران؛ تعریف و ابداع سنت‌ها و نمادهای فاقد اصالت تاریخی برای آذری‌ها؛ تهاجم به مفاخر و نمادهای ایرانی مانند کوروش، داریوش، فردوسی، شاهنامه، تخت جمشید و ترویج سوءظن میان آذری‌ها و سایر بخش‌های ملت ایران در ابعاد مختلف بود.
می‌خواهند نگاه به فرهنگ ایرانی را حذف و برچسب ترکی بزنند
این پژوهشگر افزود: این جریان در هر دوره به اقتضای شرایط روی یک سری موارد تمرکز کرده است. وجود ایران را به معنی واقعی نفی می‌کند و فرهنگ ترکی را به اعماق تاریخ می‌برد. این تحریف‌ها در منابع درسی جمهوری باکو نیز آمده است برای نمونه اداعا دارند سومری‌ها و بابلی‌ها ترک بوده‌اند. می‌خواهند نگاه به فرهنگ ایرانی را حذف و برچسب ترکی روی آن بگذارند. توانمندی‌های زبان ترکی را مطرح کرده و از ضعف‌های زبان فارسی می‌گویند و زبان فارسی را تحمیلی عنوان می‌کنند.
عبدی درادامه به تضاد با عقاید شیعی در جمهوری باکو اشاره کرد و گفت: در مراجع مختلف رسمی ادعا می‌کنند ما همه سنی بوده‌ایم و این شیعه بوده که بین ما اختلاف انداخته است. همچنین بدون هیچ منبعی، مدام سنت‌سازی و هویت‌سازی می‌کنند به عنوان مثال سعی دارند که تپه حسنلو، که جام حسنلو در آن یافت شد، را از آن ترک‌ها جلوه بدهند.
وی در خصوص تهاجم پان‌ترکیست‌ها به دیگراقوام گفت: در آذربایجان غربی کردها را جوامعی وارداتی می‌پندارند و از ابعاد تاریخی و فرهنگی به کردها و فارس‌ها هجوم می‌برند.
این پژوهشگر درادامه به دوره اواخر عثمانی تا روی کارآمدن آتاتورک و رضاشاه پرداخت و گفت: شکست عثمانی دراصلاحات تنظیمات، ایده‌هایی مبنی بر بازگشت به ریشه‌های ترکی را مطرح کرد که طرح این موضوع ابتدا در محافل ادبی شکل گرفت. قابل تأمل است که تمام کتاب‌های تولید شده در آن مقطع، هم اکنون در آذربایجان ما در حال ترجمه است، تا ملت ترکی هم در اینجا شکل بگیرد.
تلاش پان‌ترک‌ها برای حذف زبان‌های عربی و فارسی از زبان ترکی
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به تلاش پان‌ترک‌ها برای حذف زبان‌های عربی و فارسی از زبان ترکی گفت: زبان عثمانی، یک زبان عربی فارسی است و پالایش زبان عثمانی از واژه‌های عربی و فارسی و نشاندن واژه‌های من درآوردی ترکی ازجمله اقدامات مدنظر این جریان است. درواقع، همه در حال مصادره میراث ما هستند و از طرف دیگر به جعل همه چیز می‌پردازند چون پول و استراتژی پشت این قضیه است.
وی درادامه به دومین مرحله تاریخی جریان پان‌ترکیسم، که از زمان پایان جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم است، پرداخت و گفت: دراین مرحله بحث جذب و ادغام خویشاوندان تورانی شامل کشورآذربایجان، آذربایجان ایران و قفقازحول جهان ترک مطرح می‌شود. دراین مرحله، این جریان به دست شوروی افتاد که جریان پیشه‌وری پیدا شد و غائله فرقه دمکرات آذربایجان در۲۱ آذر ۱۳۲۴ تا ۲۱ آذر۱۳۲۵ با حمایت شوروی شکل گرفت اما این غائله با خروج نیروهای شوروی از آذربایجان به‌دلیل نداشتن پایگاه مردمی گروه‌های مسلح واگرا با شکست همراه شد.
عبدی تاکید کرد: افکار واگرایانه با ادبیات مارکسیستی در مناطق قومی کشور به ویژه آذربایجان توانست در میان برخی از روشنفکران نفوذ و بسط یابد. در این پیوند هر دو گروه یعنی واگراها و شوروی اهداف خواص خود را پی‌گیری می‌کردند. کمونیست‌ها نیز در قالب پان‌ترکیسم پی‌گیرتوسعه طلبی در قفقاز و شمال غرب ایران بودند و در سوی دیگر پان ترک‌ها هم با بهره گیری از ادبیات چپ مانند خلق‌های تحت ستم ایران، ستم ملی، حق تعیین سرنوشت و… توانستند در میان بخشی از مردم منطقه ایجاد پایگاه کنند.
تقابل نخبگان دوره پهلوی با جریان قوم‌گرای پان‌ترکیسم
عبدی سپس با اشاره به تقابل نخبگان فکری درآغاردوره پهلوی با جریان قوم‌گرای پان‌ترکیسم گفت: این نخبگان اکثرا آذربایجانی‌های میهن دوستی چون تقی زاده بودند که در انتقاد از آنان می‌گفت اینها دارند به طرز عجیبی از مغول دفاع می‌کنند! چون پان ترک‌ها به‌شدت از چنگیز، که او را ترک می‌پنداشتند، به عنوان یک جهان‌گشا دفاع می‌کنند.
وی با بیان اینکه عثمانی در جنگ جهانی اول با غارت انبارهای غله تبریز و کرمانشاه، نقش زیادی در قحطی ایران داشت درباره مرحله سوم این جریان تاریخی گفت: دراین مرحله نیز بحث یکدست شدن این کشورها و مناطق، که همان توران است، پیش آمد که با ازمیان برداشتن کردها، ارمنی‌ها و عرب‌ها و تشکیل ملت ترک تحقق خواهد یافت. دراین مقطع است که نخستین اقدام علیه ما در قالب اتحاد اسلامی صورت گرفت و در فاز اول، عثمانی و صهیونیست‌ها و باورمندان به اتحاد اسلام، پروژه پان‌ترکیسم را پیش بردند.
قابل توجه است، این نخستین نشست در خصوص پرداخت به موضوع یاد شده است و نشست دوم با همین موضوع، دوشنبه آینده ۱۵ اسفند برگزارخواهدشد.
انتهای پیام/
نظر شما